Ο ΠΑΟΚ στην Ημερίδα «Η συμβολή των Σωματείων στην ενσωμάτωση των προσφύγων της Μικράς Ασίας» (Pics)

Στην Ημερίδα «Η συμβολή των Σωματείων στην ενσωμάτωση των προσφύγων της Μικράς Ασίας», η οποία πραγματοποιήθηκε στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, έδωσε το παρών ο ΠΑΟΚ.

Ο Ιστορικός MSc, μέλος του Α.Σ. ΠΑΟΚ, Σωκράτης Πουλής, μετέφερε στους παρευρισκόμενους της Ημερίδας, την συμβολή του ΠΑΟΚ, σε μία άρτια και καλοσχεδιασμένη παρουσίαση.

Ο Σωκράτης Πουλής παρουσίασε συνοπτικά στους παρευρισκόμενους, τους σημαντικότερους σταθμούς της ιστορικής διαδρομής που ξεκίνησε με την ίδρυση της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών στην Θεσσαλονίκη, και κατέληξε στην ίδρυση του ΠΑΟΚ (1923-1926), καταδεικνύοντας τον ρόλο των Σωματείων των Κωνσταντινουπολιτών προσφύγων της Θεσσαλονίκης, στην ομαλή ένταξη των προσφύγων στη νεοελληνική κοινωνία.

Το acpaok.gr, μεταφέρει, σε όσους δεν είχαν την ευκαιρία να την παρακολουθήσουν ζωντανά, την παρουσίαση:

Αναμένοντας την επιστροφή στη γενέτειρα. Οι σύλλογοι των προσφύγων Κωνσταντινουπολιτών στη Θεσσαλονίκη, 1923-1926. Από την Ένωση Κωνσταντινουπολιτών στον Π.Α.Ο.Κ.

Ο βίαιος αφανισμός του ελληνισμού από τη Μικρασία, ύστερα από μια δεκαετία περίπου εφαρμογής πολιτικών εξόντωσης, που συνοψίζονται στη χρήση του όρου Γενοκτονία, και η υποχρεωτική έξοδος το 1923 του ενάμισι περίπου εκατομμυρίου που είχε απομείνει, είναι στιγμή τόσο οδυνηρή για την ελληνική ιστορία ώστε πολλοί τη συγκρίνουν ακόμα και με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, αναφερόμενοι βέβαια στο μέγεθος των συνεπειών που είχαν για τον ελληνισμό τα δύο αυτά ιστορικά γεγονότα.

Στη Θεσσαλονίκη οι Κωνσταντινουπολίτες αρχίζουν να καταφθάνουν σχεδόν αμέσως μετά την κατάρρευση του στρατιωτικού μετώπου, δηλαδή μέσα στο φθινόπωρο του 1922. Αυτό το συμπεραίνουμε από το γεγονός ότι πολύ γρήγορα, τον Ιανουάριο του 1923, δημοσιεύεται στον Τύπο πρόσκληση για δημιουργία συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών στη Θεσσαλονίκη, γεγονός που σημαίνει ότι είχε ήδη μέχρι τότε συγκεντρωθεί μεγάλος αριθμός Κωνσταντινουπολιτών ώστε προέκυψε η ανάγκη δημιουργίας συλλόγου.

Στις 16 Ιανουαρίου 1923 η εφημερίδα Μακεδονία γράφει τα εξής:

συγκεντρώθηκαν χτες [=Κυριακή 15 Ιανουαρίου] στην αίθουσα της Λέσχης του Συνδέσμου των Δημοσίων Υπαλλήλων περισσότεροι από 130 Κωνσταντινουπολίτες. Η προσωρινή Επιτροπή συνεδρίασε αμέσως και μέχρι την προσεχή Κυριακή θα έχει ολοκληρωθεί η σύνταξη του καταστατικού, οπότε και θα συγκληθεί η ολομέλεια για να το επικυρώσει. Η ίδρυση Συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών κρίθηκε από όλους επιβεβλημένη, δεδομένου ότι οι κάτοικοι της Βασιλίδος των πόλεων, και λόγω της μόρφωσής τους και λόγω της θέσης τους, θα μπορέσουν σε στενή συνεργασία με τα άλλα προσφυγικά Σωματεία να βοηθήσουν την κυβέρνηση στους στόχους της [...].

Ο Σύλλογος ονομάστηκε «ΕΝΩΣΙΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΤΩΝ» (ΕΚ) και στο καταστατικό της ορίστηκαν οι σκοποί της ίδρυσής της: επικοινωνία, στενή αλληλεγγύη μεταξύ των προσφύγων από την Κωνσταντινούπολη και τα προάστιά της, περίθαλψη των αναξιοπαθούντων και ψυχαγωγία των μελών από μορφωτική, ηθική και εθνική άποψη, μέσω της «αναδημιουργίας της πνευματικής ζωής της Κωνσταντινουπόλεως». Ως ύστατος σκοπός της Ένωσης ορίζεται η «παλιννόστηση των προσφύγων στις εστίες τους».

Στο επίπεδο των συμβόλων, η Ένωση με άρθρο στο Καταστατικό ορίζει ότι έχει σφραγίδα που αναγράφει τις λέξεις «Ένωσις Κωνσταντινουπολιτών — Θεσσαλονίκη» και στη μέση εικόνα της Αγίας Σοφίας.

Οι πρώτες συγκεντρώσεις έλαβαν χώρα στον χώρο της Λέσχης Δημοσίων Υπαλλήλων, στην οδό Νικηφόρου Φωκά 1 (ή 11), όπως βλέπουμε από τις προσκλήσεις που δημοσιεύονται στο Τύπο αλλά πολύ σύντομα βρέθηκε νέος χώρος για τις Συνελεύσεις των μελών της ΕΚ. Τον Φεβρουάριο του 1923 οι ΓΣ της Ένωσης γίνονταν στην «αίθουσα του Συνδέσμου των Φιλελευθέρων», στο «κτήριο Μεσαζερί». Στον χώρο αυτό θα μεταφερθούν 6 μήνες αργότερα, τον Αύγουστο του 1923, και τα Γραφεία της ΕΚ, στην οδό Νίκης αρ. 3.

Στο πλαίσιο της αρμονικής συνύπαρξης και της καλύτερης γνωριμίας των προσφύγων με τους γηγενείς, η ΕΚ κατέβαλε προσπάθειες οργανώνοντας κατά καιρούς εκδηλώσεις όπως διαλέξεις, εορτές με λαχειοφόρους αγορές υπέρ των απόρων, ενώ βλέπουμε ότι και με προσωπική πρωτοβουλία τους κάποια μέλη της ΕΚ, και συγκεκριμένα οι γιατροί Λεωνίδας και Στυλιανός Καραμαούνας, προσέφεραν τις υπηρεσίες τους δωρεάν για την περίθαλψη όλων των προσφύγων, ανεξαρτήτως προέλευσης:

Μεταξύ των προσφύγων Κωνσταντινουπολιτών βρίσκονταν βέβαια και αρκετοί αθλητές. Το πρώτο Καταστατικό της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών προέβλεπε μεν την ίδρυση διάφορων τμημάτων, όμως αυτά δεν συγκροτήθηκαν άμεσα και δεν συμπεριλήφθηκε σε αυτά κατά τον πρώτο χρόνο λειτουργία της ΕΚ, η δημιουργία αθλητικού τμήματος, επομένως, η πρωτοβουλία για οργάνωση αθλητικού σωματείου λήφθηκε από Κωνσταντινουπολίτες πρόσφυγες μεμονωμένα. Η σχετική πρόσκληση δημοσιεύθηκε στον Τύπο στις 26 Απριλίου 1923:

Τον Οκτώβριο του 1923, στο πλαίσιο της πρόκλησης που είδαμε παραπάνω, δημιουργήθηκε η «ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ» (Β.Α.Ε.). Στις 24 Νοεμβρίου κατατέθηκαν στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης τα απαραίτητα έγγραφα για την έγκριση της λειτουργίας του συλλόγου. Μεταξύ άλλων διαβάζουμε σε αυτά ότι

Ιδρύεται στη Θεσσαλονίκη με πρωτοβουλία φιλάθλων Κωνσταντινουπολιτών Αθλητικός Σύλλογος υπό την επωνυμία «ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΝΩΣΙΣ»

Ο Σύλλογος πραγματοποιεί μεταξύ των μελών του αγώνες Ποδοσφαίρου, Μπάσκετμπολ, Βόλεϊμπολ και Μπέιζμπολ, συμμετέχει σε κάθε είδους αθλητικούς, ποδοσφαιρικούς και άλλους αγώνες, πανελλήνιους ή διεθνείς κλπ.

Ο Σύλλογος έχει δική του σφραγίδα, η οποία φέρει τις λέξεις «Βυζαντινή Αθλητική Ένωσις» και το σήμα του Συλλόγου, τον δικέφαλο αετό.

Η ποδοσφαιρική ομάδα της ΒΑΕ συμμετείχε στο «Κύπελλο Χριστουγέννων» του 1923, ενώ κάποιοι αθλητές της έλαβαν μέρος και στους Ετήσιους Διεθνείς Αγώνες Ανώμαλου Δρόμου που διοργάνωσε η ΧΑΝΘ τον Μάρτιο του 1924. Τα ίχνη του συλλόγου χάνονται το επόμενο χρονικό διάστημα. Ο βίος της ΒΑΕ ήταν σύντομος και αυτή η πρώτη προσπάθεια των Κωνσταντινουπολιτών αθλητών για δημιουργία αθλητικού συλλόγου εν τέλει δεν ευδοκίμησε. Οι αθλητές και τα διοικητικά στελέχη της ΒΑΕ πολύ σύντομα θα γίνουν μέλη μιας άλλης αθλητικής ομάδας, που δημιουργήθηκε αυτή τη φορά από την ίδια την ΕΚ.

Την ίδια εποχή (Μάρτιος 1924) τα μέλη της ΕΚ καλούνταν με ανακοινώσεις στον Τύπο να συζητήσουν και να επικυρώσουν με ΓΣ το νέο, αναθεωρημένο Καταστατικό της Ένωσης, η σύνταξη του οποίου είχε ολοκληρωθεί τον προηγούμενο μήνα (Φεβρουάριο 1924):

Ως προς την αναθεώρηση του Καταστατικού σημειώνουμε ότι έχει αφαιρεθεί από τους σκοπούς του συλλόγου η παλιννόστηση, γεγονός που φανερώνει ότι παρότι οι Κωνσταντινουπολίτες εξαιρέθηκαν από την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών, είχε γίνει πλέον ορατό ότι η επιστροφή στην Πόλη παρουσίαζε μεγάλες δυσκολίες, επομένως η εγκατάσταση στη Θεσσαλονίκη διαφαινόταν ότι λάμβανε πλέον μονιμότερο – αν όχι οριστικό- χαρακτήρα. Είναι πολύ χαρακτηριστική η τοποθέτηση του μέλους της Συντακτικής Επιτροπής του αναθεωρημένου καταστατικού Δ. Αφεντάκη, στη Γενική Συνέλευση της 6ης Απριλίου 1924, η οποία ενέκρινε την αναθεώρηση και έθεσε σε ισχύ το τροποποιημένο καταστατικό:

Όταν ιδρύθηκε η ΕΚ η πεποίθηση όλων μας και εκείνων που συνέταξαν το καταστατικό, ήταν ότι η διαμονή μας εδώ θα είναι προσωρινή, ότι η κατάσταση θα διαμορφωνόταν έτσι, ώστε να επιστρέψουμε γρήγορα στην Κωνσταντινούπολη. Δυστυχώς τα πράγματα δεν δικαίωσαν τις ελπίδας μας και ο καθημερινά αυξανόμενος αριθμός των νέων προσφύγων γιγάντωσε την Ένωση σε ένα μεγάλο, καθαρά προσφυγικό Σωματείο. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος η αναθεώρηση του καταστατικού επιβαλλόταν να γίνει. Το ένδυμα του νάνου που κόπηκε στις αρχές του 1923 δεν προσαρμόζεται πλέον στο σώμα του γίγαντα που είναι η Ένωση του 1924.

Στο τροποποιημένο καταστατικό του 1924 της ΕΚ προβλέφθηκε και η δυνατότητα ίδρυσης ανεξάρτητου αθλητικού Τμήματος με το άρθρο 27 που διευκρίνιζε ότι

Εάν εντός του Κοινωνιολογικού Τμήματος ιδρυθεί και Αθλητικό Τμήμα, αυτό μπορεί να καταρτιστεί ανεξάρτητο και με δική του ονομασία, σύμφωνα με τους Κανονισμούς της Ολυμπιακής Επιτροπής.

Θα περάσει ένας χρόνος περίπου μέχρι να ιδρυθεί το Αθλητικό Τμήμα της ΕΚ. Η Γενική Συνέλευση που πραγματοποιήθηκε στις 10 Ιουνίου 1925 αποτέλεσε και την ιδρυτική συνέλευση του Αθλητικού Τμήματος. Συμμετείχαν σε αυτήν 120 Κωνσταντινουπολίτες αθλητές. Όλοι αυτοί ανταποκρίθηκαν τη δεδομένη χρονική στιγμή στην πρόσκληση της ΕΚ και συμμετείχαν στη Γενική Συνέλευση της 10ης Ιουνίου. Εκεί αποφάσισαν να αποχωρήσουν από τις ομάδες που αγωνίζονταν έως τότε για να στηρίξουν το Αθλητικό Τμήμα του δικού τους προσφυγικού συλλόγου.

Η επιλογή του ονόματος για το νέο Τμήμα της Ένωσης ήταν απλή: Στο «Ένωσις Κωνσταντινουπολιτών» προστέθηκε η λέξη «Αθλητική» και δημιουργήθηκε η «Αθλητική Ένωσις Κωνσταντινουπολιτών», η οποία σύντομα απέκτησε και εσωτερικό Καταστατικό λειτουργίας, που εγκρίθηκε από την ΕΚ στις 21 Ιουνίου. Οι Κωνσταντινουπολίτες αθλητές συσπειρώθηκαν στο νέο Τμήμα και συγκρότησαν αμέσως ομάδες ποδοσφαίρου, στίβου και κολύμβησης.

Ωστόσο, η άρνηση της Ποδοσφαιρικής Ένωσης Μακεδονίας-Θράκης να εγγράψει στο μητρώο της την ποδοσφαιρική ομάδα του Αθλητικού Τμήματος της ΕΚ, καθώς θεωρήθηκε ότι ήταν Τμήμα πολιτικού σωματείου, ανάγκασε την ποδοσφαιρική ομάδα της ΕΚ να ανεξαρτητοποιηθεί. Οι ποδοσφαιριστές μαζί με κάποια διοικητικά στελέχη του Αθλητικού Τμήματος πραγματοποίησαν την ιδρυτική συνέλευση της «ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ» (Α.Ε.Κ.Θ.), στα γραφεία της Λέσχης Κωνσταντινουπολιτών, στην οδό Βασιλέως Γεωργίου 29. Η ιδρυτική συνέλευση του ανεξάρτητου τμήματος έλαβε χώρα στις 27 Δεκεμβρίου του 1925. Το προϋπάρχον Αθλητικό Τμήμα της ΕΚ ωστόσο, δεν καταργήθηκε· λειτουργούσε παράλληλα με τον νέο αθλητικό σύλλογο.

Με την ίδρυση της ΑΕΚΘ, στις αρχές του 1926, επήλθαν σοβαρές διαφωνίες μεταξύ μελών της ΑΕΚΘ και του Αθλητικού Τμήματος της ΕΚ, αναφορικά με τη διοίκηση του καινούργιου συλλόγου. Επρόκειτο ουσιαστικά για μια σύγκρουση που κράτησε 3 μήνες και οδήγησε σταδιακά σε οριστική ρήξη τις δύο πλευρές.

Μετά από έντονη διαφωνία που προέκυψε στην συνέλευση που συγκλήθηκε για να βρεθεί μια λύση στο πρόβλημα, και πραγματοποιήθηκε στις 7 Μαρτίου 1926, η πλευρά της ΑΕΚΘ αποχώρησε από τη συνέλευση, επιθυμώντας να εξακολουθήσει η δράση της ως απολύτως ανεξάρτητο ποδοσφαιρικό και αθλητικό σωματείο. Ενώ όμως τα μέλη του ΔΣ της ΑΕΚΘ είχαν αποχωρήσει, η συνέλευση συνεχίστηκε κανονικά και εκλέχτηκε νέο ΔΣ από την αντίπαλη παράταξη για την ΑΕΚΘ.

Με αυτά τα νέα δεδομένα, η ποδοσφαιρική ομάδα του Αθλητικού Τμήματος της ΕΚ που ίδρυσε αρχικά την ΑΕΚΘ προχώρησε στην ίδρυση νέου αθλητικού συλλόγου. Έχοντας και πάλι το χρίσμα του μητρικού σωματείου της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών, υπογράφηκε, στις 30 Μαρτίου 1926, στα γραφεία της Λέσχης της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών, το πρωτόκολλο ίδρυσης του νέου συλλόγου: ο «ΠΑΝΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΙΟΣ ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΤΩΝ» (Π.Α.Ο.Κ.) ήταν πλέον γεγονός.

Ο ΠΑΟΚ, είναι το μόνο σωματείο από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω σε αυτήν τη σύντομη παρουσίαση, που εξακολουθεί να λειτουργεί μέχρι σήμερα, έχοντας όχι απλώς ξεπεράσει τα όρια της κωνσταντινουπολίτικης καταγωγής του, αλλά και τα όρια της πόλης που τον ανέθρεψε όπως και ολόκληρης της Ελλάδας. Η δική του συμβολή στην ενσωμάτωση των προσφύγων είναι τεράστια και δεν θα μπορούσε ασφαλώς να αναπτυχθεί στα όρια ενός τόσο περιορισμένου χρόνου, όπως ο σημερινός. Προτιμήσαμε σήμερα να αναφερθούμε στα πρώτα βήματα των προσφύγων που δημιούργησαν τον Π.Α.Ο.Κ. και αγωνίστηκαν με κάθε τρόπο και από διάφορα πόστα για την ομαλή ένταξη των προσφύγων στην ελληνική κοινωνία. Θα κλείσουμε αναφέροντας μόνο ένα απόσπασμα από μια επιστολή που εστάλη από τον ΠΑΟΚ προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο, στις 11 Δεκεμβρίου 1929, όπου περιγράφεται από τον ίδιο τον σύλλογο η προσφορά του στην πόλη μόλις μετά από 3,5 χρόνια λειτουργίας:

Ο Πανθεσσαλονίκειος Όμιλος έχει εγγεγραμμένα στη δύναμή του 2.120 μέλη, εκτός από τα αντεπιστέλλοντα και επίτιμα μέλη και τους χιλιάδες φανατικούς οπαδούς του.

ΤΜΗΜΑΤΑ:

1) Πλήρες Τμήμα Κλασικού Αθλητισμού,
2) Τμήμα Ποδοσφαιρικό με 4 ποδοσφαιρικές Ομάδες,
3) Τμήμα Αμερικανικών αθλοπαιδιών, δηλαδή μπάσκετ και βόλεϋ,
4) Τμήμα Κολυμβητικό
5) Τμήμα Ποδηλατικό και
6) Τμήμα Σκοποβολής και Ξιφασκίας.

Εκτός των παραπάνω Τμημάτων, στο Καταστατικό και το Πρόγραμμα περιλαμβάνονται και άλλα δύο Τμήματα, Φιλολογικό και Μουσικό, τα οποία δυστυχώς δεν μπόρεσαν να λειτουργήσουν ελλείψει οικονομικών πόρων.

ΔΡΑΣΙΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΕΙΟΥ: Ο Πανθεσσαλονίκειος Αθλητικός Όμιλος Κωνσταντινουπολιτών επιθυμώντας να επεκτείνει τη δράση του σε όλη τη Θεσσαλονίκη και στους συνοικισμούς της, κατόπιν ανυπέρβλητων οικονομικών δυσχερειών, προέβη στην ίδρυση των παρακάτω Αθλητικών Σωματείων.

ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: «Βυζαντινός Αθλητικός Όμιλος»

Στη Συνοικία Αγ. Δημητρίου και Κασσάνδρου «Προσφυγική Ένωσις»

Στους συνοικισμούς

ΤΟΥΜΠΑΣ: «Αετιδεύς» και «Αετός»
ΤΣΙΝΑΡ: «Κανάρης»
ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ: «Απόλλων»
ΝΤΕΠΩ: «Παμμακεδονικός»
ΚΑΤΙΡΛΗ: «Αθλητικός Όμιλος Κατιρλή»
ΚΟΥΡΗ: «Μαραθών»

όλα αυτά τα Σωματεία είναι αναγνωρισμένα και εγγεγραμμένα στη δύναμη της ΕΠΟ, ενώ μερικά είναι και στον Σύνδεσμο Αθλητικών Σωματείων Ελλάδος.

Εκτός των παραπάνω επισήμων Σωματείων, ο Πανθεσσαλονίκειος προέβη στην ίδρυση και πολλών ανεπισήμων συνοικιακών Σωματείων για μεγαλύτερη διάδοση του αθλητικού πνεύματος και της αθλητικής ιδέας. Όλα αυτά τα εν λόγω Σωματεία, ο Πανθεσσαλονίκειος δεν χάνει ευκαιρία, στο μέτρο των μικρών του δυνάμεων, να τα συνδράμει υλικά και ηθικά.

Περισσότερα στοιχεία για την Ιστορία του Π.Α.Ο.Κ. και της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών εδώ, εδώ, εδώ, εδώ, εδώ, εδώ, εδώ.